معرفی طرح
بر اساس آنچه مورد تأکید کلیه کارشناسان و سیاست گذاران اقتصادی میباشد، دستیابی به اهداف چشم انداز بیست ساله توسعه کشور در حوزه اقتصادی به ویژه کسب جایگاه اول اقتصادی در آسیای جنوب غربی در سال ١۴٠۴ و ایجاد بهبود روز افزون در فضای کسب وکار، امری ضروری به نظر می رسد. در این راستا لازم است کلیه طرح ها و برنامه های کلان کشور نیز با در نظر گرفتن این ضرورت و همسو با چشم انداز ٢٠ ساله تنظیم و اجرا شود. بدیهی است محیط کسب و کار منطقه شمالغرب به عنوان یکی از قطب های بزرگ صنعتی کشور از این قاعده مستثنی نبوده و ایجاد بهبود بیش از پیش در آن در راستای تحقق اهداف اقتصادی چشمانداز کشور، امری مهم و حیاتی می باشد. این منطقه که همواره با اتکای به قدرت لایزال الهی، ایمان، عزم ملی و کوشش برنامه ریزی شده، به عنوان یکی از پیشکسوتان عرصه صنعت کشور مطرح بوده است، در سال های اخیر نیز در بسیاری از جنبه ها مانند رشد صنعتی، سهم از تولید ناخالص داخلی، صادرات محصولات صنعتی، معدنی و صنایع دستی، اشتغال، میزان سرمایه گذاری و غیره در رتبه های بالای کشوری قرار داشته و این امر نقش و اهمیت آن را در مسیر توسعه کشور و رسیدن به اهداف چشم انداز ٢٠ ساله نمایان تر میسازد.
با عنایت به آنچه بیان گردید، نمایندگی های سازمان مدیریت صنعتی غرب و شمالغرب با الهام از رسالت کلی سازمان و در راستای بسط و گسترش تجربیات و خدمات سازمان مرکزی با همکاری نهادهای حاکمیتی و تشکل های بخش خصوصی ذیربط، با هدف فراهم نمودن آمار و اطلاعات شفاف و مفید در مورد بنگاههای اقتصادی منطقه، طرح ایران تک را با هدف معرفی برترین و تأثیرگذارترین شرکت ها در سطح حوزه جغرافیایی این منطقه به اجرا در میآورند.
انتظار میرود پس از اجرای این طرح، آمار و اطلاعات شفاف و مفید در مورد بنگاه های اقتصادی منطقه بیش از پیش فراهم شده و فضای روشنتری از کسب وکار اقتصادی منطقه ارائه گردد. بر همین اساس شرکت های منتخب از زوایای مختلف با شاخص های متعددی که در ادامه اشاره می شود، مورد بررسی قرار گرفتهاند.
هدف اصلی طرح ایرانتک، شفافسازی فضای کسب وکار و جایگاه اقتصادی شرکتهای استانی و منطقهای و رتبه بندی آنها از نظر میزان تأثیرگذاری در اقتصاد استانی، منطق های و ملی با هدف گسترش رقابت میان بنگاه های اقتصادی و در نتیجه ایجاد بهبود در محیط کسب وکار میباشد. در کنار این هدف مزایای ذیل نیز در اجرای پروژه مورد بحث متصور است:
- شناسایی آرایش بنگاه های بزرگ منطقه شمالغرب کشور در کنار یکدیگر و نحوه تغییر آن در طول زمان
- افزایش رضایت بنگاه های اقتصادی و ایجاد انگیزه فعالیت و توسعه در محیط کسب وکار
- ایجاد سیستم پاداش اجتماعی برای کارآفرینان و شرکتهای مولد
- ایجاد بسترهای مناسب برای تعامل مؤثر شرکت های بزرگ منطقه با نهادهای دولتی، اجتماعی و مالی
- افزایش رقابت پذیری شرکتهای بزرگ منطقه در تعامل با اقتصاد ملی و جهانی
- جلب مشارکت فعال عموم مردم به عنوان شرکای اجتماعی در توسعه شرکت های بزرگ و متوسط منطقه
- کاهش هزینه های جذب نیروی متخصص برای شرکت های بزرگ منطقه از طریق شناساندن آنها به عنوان شرکتهای برتر
- آسانتر نمودن تصمیمگیری برای افراد متخصص و نخبگان جویای کار در انتخاب محل اشتغال خود
- تسهیل شرایط تصمیمگیری سرمایه گذاران در خصوص راه اندازی کسب وکار جدید
- ایجاد زمینه تحقیقات پژوهشگران در جهت شناخت فضای کسب وکار از زوایای تازه
- جلب توجه سیاستگذاران و سرمایه گذاران به مزیت های منطقه در بخشهای مختلف اقتصادی
- ارائه اطلاعات شفاف و قابل اعتماد برای تصمیمگیران و سیاستگذاران دولتی در خصوص فضای کسب وکار منطقه
- ایجاد انگیزه در کارکنان و مدیران از بابت کار کردن در برترین شرکتهای منطقه
- ایجاد و افزایش شهرت منطقهای، ملی و بین المللی بنگاههای اقتصادی منطقه و محصولات آنها
- مشارکت فعال نمایندگی های سازمان مدیریت صنعتی در منطقه به عنوان شریک اجتماعی دولت
- محک زدن مستمر شاخصهای مختلف رشد شرکت ها با یکدیگر و همچنین با مقیاس ملی و جهانی
- توسعه سرمایه اجتماعی در سطح منطقه و کشور
- افزایش میزان مشارکت در فعالیتها و مبادلات منطقهای و بینالمللی
- ارائه اطلاعات ارزشمند به نهادهای حاکمیتی در خصوص تأمین منابع مورد نیاز طرحهای مختلف شرکت های بزرگ و تأثیرگذار
اهمیت طرح برای بنگاه های اقتصادی:
- شناسایی وضعیت رقابتی: این طرح به بنگاه ها کمک میکند تا درباره وضعیت خود در مقایسه با رقیبان- در صنعت و کل بنگاه ها- شناخت شفاف و دقیقی پیدا کنند و آثار فعالیتشان را بر وضعیت رقابتی خود مشاهده نمایند.
- تدوین برنامه استراتژی (راهبردها): فهرست انتشار یافته، به خصوص روند آن در سال های مختلف، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار تحلیلگران مالی و استراتژیک شرکت قرار میدهد. این اطلاعات منابع موثق و مستندی در جهت تدوین استراتژیهای شرکت در آینده خواهند بود.
- جلب نظر سهامداران و ذینفعان: همچنین این طرح میتواند اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت بنگاه در مقایسه با رقیبان خود در اختیار ذینفعان از قبیل مدیران، سهامداران و سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و بانک ها، مشتریان و دیگر نهادهایی که به نحوی در فعالیت اقتصادی بنگاه مرتبط هستند، قرار دهد؛ بنابراین بنگاههایی که از عملکرد مثبتی برخوردارند، میتوانند با نمایش فعالیت های خود در قالب شاخصهای مختلف طرح، در جذب سرمایه، جلب کمکهای دولتی، مشارکت یا هرگونه فعالیت مطلوب اقتصادی با دیگر بنگاه ها یا نهادهای داخلی و خارجی موفقتر عمل کنند.
- تشویق کارآفرینان: این طرح با تلاش در جهت ارائه اطلاعاتی شفاف در خصوص وضعیت کسب وکار در منطقه و همچنین قدردانی از برترین شرکت های منطقه باعث افزایش انگیزه در کارآفرینان خواهد شد تا نسبت به توسعه کسب وکار و کارآفرینی خود اقدامات بیشتری را انجام دهند.
- جذب و نگهداری افراد بااستعداد: این طرح اطلاعات ارزشمندی در خصوص فرهنگ کاری و میزان توجه شرکت ها به اصلیترین سرمایه های خود یعنی نیروی انسانی، در اختیار کارکنان شرکت به عنوان یکی ذینفعان مهم و افراد جویای کار قرار میدهد؛ بنابراین شرکت هایی که از عملکرد مثبتی برخوردارند، میتوانند در جذب و نگهداری افراد نخبه و با استعداد در مقایسه با رقبای خود موفقتر عمل نمایند.
اهمیت طرح برای سیاستگذاران اقتصادی:
- تحلیل روند اقتصادی منطقه: با مشاهده فهرست شرکتها و به خصوص روند تغییرات آن در سالهای مختلف، تحولات عرصه اقتصاد بنگاهی از منظری شفافتر قابل مشاهده خواهد بود. با بررسی مداوم تحولات فهرست بررسی شده بنگاهها، تشخیص جهت حرکت در کسب وکارهای اقتصادی و شناسایی دورنمای رونق و رکود در صنایع مختلف بر اساس اطلاعات معتبر و مستند میسر خواهد بود و این امر، دستاندرکاران سیاستگذاریهای اقتصادی و صنعتی را جهت اخذ تصمیمات متناسب در راستای اهداف بلندمدت اقتصادی یاری خواهد داد.
- تدوین سیاست های اصلاحی: با بررسی و تحلیل تغییر رتبه بنگاه ها در فهرست ایرانتک، سیاستگذاران اقتصادی میتوانند میزان اثربخشی سیاست های اصلاحی اعمال شده خود را در سطح کلان و یا در سطح صنعت، به صورت مستقیم بر رقابتپذیری بنگاهه ا، تغییرات وضعیت صنعت و نیز تغییرات صنایع نسبت به یکدیگر و در نهایت آثار بلندمدت بر آرایش بنگاه های اقتصادی منطقه شمالغرب کشور پیگیری نمایند.
اهمیت طرح برای مردم:
- افراد جامعه به عنوان مصرف کنندگان کالا و خدمات بنگاه های اقتصادی با آگاهی از فهرست برترین شرکت ها، آنها را مورد تحسین قرار داده و در تصمیم گیری برای خرید و همچنین تصمیم گیری برای اشتغال، این فهرست را مد نظر قرار میدهند.
اهمیت طرح برای سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی:
- تحلیل بازار سرمایه: فهرست منتشر شده می تواند به فعالان اقتصادی – به خصوص سهامداران و فعالان بازار سرمایه- اطلاعات تحلیلی دقیقتری ارائه دهد. این اطلاعات در کنار اطلاعات معتبر دیگر، به شناسایی روند شرکت و پیشبینی روند آینده آن کمک مینماید.
- شناسایی فرصت های همکاری اقتصادی: اطلاعات مندرج در فهرست طرح حاضر میتواند به شرکت های داخلی و خارجی در یافتن فرصت های همکاری و مشارکت اقتصادی با بنگاه های مستعد یاری نماید.
- تشویق رقابت در بخش دولتی و خصوصی: این طرح میتواند به گسترش و تشویق رقابت، چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی کمک کند.
روش شناسی طرح
معرفی شرکت ها در محیط کسب وکار تلاشی علمی برای تلخیص بسیاری از اطلاعات پیرامونی محیط کسب وکار در قالب سنجه های ساده و قابل درک است. رتبه بندی می تواند اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت شرکتها در مقایسه با رقبای خود در اختیار ذینفعان از قبیل مدیران، سهام داران و سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و بانک ها، مشتریان، دولت و سازمان های دولتی و غیره قرار دهد.
در طرح ایران تک، بیش از ۲۵ روش رتبه بندی مورد مطالعه قرار گرفته، مزایا و معایب و محدودیت های هر کدام از روش ها بررسی و بعد از مشورت با اساتید برجسته و صاحب نام این حوزه، در نهایت روش واسپاس که یکی از جدید ترین روش های رتبه بندی است برگزیده شده است.
این روش ترکیبی ازدو مدل WSM (جمع وزنی) و WPM (ضرب وزنی) است و دارای دقت بیشتری در مقایسه با سایر روش ها می باشد. شامل ریاضیات ساده و صحیح بوده و در دنیای واقعی کاملا کاربرد دارد به طوری که می توان آن را به طور موفقیت آمیزی در مورد مسایل تصمیم گیری و رتبه بندی مورد استفاده قرارداد. مهم ترین وجه تمایز این روش
با سایر روش های مشابه، استفاده از ترکیب دو مدل ضرب موزون و جمع موزون است.
این روش نیاز به نرم افزار خاصی ندارد و برای رتبه بندی نیازمند وزن شاخص ها است که بااستفاده از نظرات خبرگان به دست می آید.
انتظار میرود پس از اجرای این طرح، آمار و اطلاعات شفاف و مفید در مورد بنگاه های اقتصادی منطقه بیش از پیش فراهم شده و فضای روشنتری از کسب وکار اقتصادی منطقه ارائه گردد. بر همین اساس شرکتهای منتخب در هشتمین دوره از زوایای مختلف، در ۸ حوزه و ۳۳ شاخص به شرح جدول زیر مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
ردیف | نام حوزه | نام شاخص | ردیف | نام حوزه | نام شاخص | |
۱ | اشتغال زایی | تعداد کل کارکنان | ۶ | کبفیت خدمات و محصولات | تعداد گواهینامه های داوطلبانه و معتبر کیفیت محصول | |
خالص ایجاد اشتغال سالانه | تعداد استاندارد/گواهینامه های تشویقی | |||||
نرخ رشد اشتغال | سیستم مدیریت یکپارچه HSE | |||||
2 | اثربخشی در بازارهای بین المللی | تنوع بازارهای صادراتی کشور های افریقایی و درحال توسعه کشور های توسعه یافته اسیایی کشور های اروپایی و امریکایی | خدمات پس از فروش/ گواهی مشتری مداری (ویژه گروههای صنعتی خاص) | |||
رقم صادرات خالص | نسبت اقدامات اصلاحی بر عدم انطباق ها | |||||
سرانه صادرات | ۷ | فناوری | تعداد قراردادها با دانشگاهها و مراکز فناوری و شرکتهای دانش بنیان | |||
نرخ رشد صادرات | تعداد کارکنان دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر | |||||
شریک/شرکای خارجی | تعداد ثبت اختراع داخلی | |||||
۳ | استفاده هوشمندانه از دارایی ها | بهره وری کل | تعداد ثبت اختراع خارجی (Patent) | |||
4 | رشد و بازدهی | بازده دارایی ها | پروانه R&D | |||
سود خالص | تعداد نوآوری های نتیجه بخش توسط بخش R&D | |||||
نرخ رشد فروش | تعداد محصولات جدید و نوآورانه | |||||
بازدهی فروش | ارتقای خط تولید | |||||
سرانه سود خالص | ۸ | مسئولیت اجتماعی | کمک های نقدی و غیر نقدی به موسسات خیریه یا خانوارهای آسیب پذیر | |||
۵ | منابع انسانی | تعداد کل دوره های آموزشی تخصصی، مدیریتی و مهارتی | گواهی CSR (جشنواره مسئولیت اجتماعی) | |||
تعداد گواهینامه های معتبر از سازمان محیط زیست | ||||||
سرانه نفر ساعت آموزش | تعداد عضویت ها در انجمن های خیریه |
در تحلیل آمار و نتایج این طرح، لازم است به مواردی که ممکن است به دلیل شرایط خاص اقتصاد ایران، به عنوان اقتصادی در حال توسعه ایجاد شود، توجه کافی صورت گیرد.
در اقتصاد ایران، مانند بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه، قیمت ها منعکس کننده تمامی واقعیات اقتصادی نیستند. وجود یارانه های مختلف، نقش دولت در کنترل قیمت ها و مواردی از این قبیل، موجب انحراف قیمت ها میشود و لذا این شاخص ها قادر نیستند وضعیت واقعی رشد یک شرکت را نشان دهند. مثلاً رشد فروش یک شرکت در یک اقتصاد سالم نشان دهنده افزایش قیمت محصول فروش رفته و مقدار عددی محصولات فروخته شده آن است. از آنجا که افزایش قیمت در چنین اقتصادی اساساً ناشی از افزایش کیفیت محصولات تولیدی است، در این صورت افزایش فروش، نشان دهنده رشد واقعی و سالم این شرکتها است.
در حالی که در اقتصاد ایران بخشی از تغییر قیمت ها، یا ناشی از وجود بازارهای انحصاری و یا ناشی از دخالت های دولت در تعیین قیمت محصولات شرکت های تولیدی است؛ بنابراین، باید در مقایسه فروش شرکت ها و رتبه بندی آنها از نظر فروش، این مقوله را در نظر داشت.
مشکل انحرافهای قیمت نه تنها مشکل این نوع فهرستها در شرایط اقتصادی ایران است، بلکه در هر نوع آمار اقتصادی خود را نشان میدهد. حساب های ملی، سبد مصرف خانوار، بودجه دولت و آمارهای مشابه، همه انحرافات قیمتی خود را دارند و لذا تمامی واقعیت های اقتصادی را منعکس نمیکنند. طبیعی است که با کاهش دخالت های دولت و آزاد شدن تجارت، قیمت ها به سمت شفافیت و سلامت بیشتری حرکت خواهند کرد. به دلیل سابقه تورمی کشور در سال های گذشته، مقایسه جمع کل داراییهای ثابت شرکت ها و محاسبات مربوط به آن باید با احتیاط لازم صورت گیرد. از آنجا که شرکت ها بر اساس قیمت های تاریخی، داراییهای ثابت خود را در دفاتر ثبت کردهاند و تاریخ سرمایه گذاری شرکتها با هم متفاوت است، در این صورت داراییها و نسبت سود و فروش به داراییها، تمامی واقعیت را منعکس نمیکند. با توجه به این مطلب ضروری است که در استفاده از شاخصهای مرتبط با میزان داراییهای شرکت در بررسی ها و تحقیقات اقتصادی، به این مسئله توجه شود.
همچنین ابزار پرسشنامه که در برخی از حوزههای ارزیابی این طرح مورد استفاده قرار می گیرد دارای برخی محدودیت های ذاتی است که ممکن است تمام واقعیت ها را بیان نکند که البته با بهرهگیری از تکنیک های متنوع و پیشرفته آماری سعی خواهد شد این محدودیت ها به حداقل خود کاهش یافته و روایی و اعتبار ابزار اندازه گیری تأمین گردد. همچنین در مرحله گردآوری داده ها با استفاده از روشهای علمی سعی خواهد شد، خطاهای محتمل کاهش یافته و داده های قابل اعتماد برای تجزیه و تحلیل گردآوری شود.
شورای سیاست گذاری
خالی
مدیر اجرایی سازمان مدیریت صنعتی آذربایجان شرقی
خالی
نماینده شهرک های صنعتی
خالی
نمایندگی خانه صنعت و معدن
خالی
نمایندگی اتاق بازرگانی
خالی
نمایندگی انجمن مدیران صنایع
خالی
نمایندگی وزارت صمت
مسئول دبیرخانه
احمد اکبری دیباور
مسئول دبیرخانه سازمان